چهار زن با فضیلت در قرآن

قرآن داستان‌ها را که نقل می‌کند ملاک ارزش را در شئون گوناگون آن مشخص می‌نماید، نوع مسایل ارزشی را هم در ضمن داستان‌هایی نقل می‌کند که نقش اول آن را زن به عهده دارد، هم در ضمن داستانی‌هایی که نقش اول آن با مرد است.

قرٱن کریم هرجا خطری احساس کند بیش از پیش بر آن تکیه می‌کند؛ مثلاً هنگام ظهور قرآن که مساله توحید در انزوا بود و شرک رواج داشت، برای تثبیت توحید و سرکوب شرک آیات قرآنی نازل شد. همچنین در ایام نزول قرآن، حرمت زن نیز محفوظ نبود؛ از این رو خیلی بر مساله حرمت زن تاکید نموده و در تمام شئون برای او سهمی قائل شده و به یگانگی با مرد در مقام انسانیت تصریح نموده است.

قرآن کریم هنگام تبیین و تذکر فضایل اخلاقی و یا نکوهش و تحذیر از رذایل اخلاقی، هم از مردان ستوده و با فضیلت یاد می‌کند هم از زنان نمونه و اسوه نام می‌برد.

انسان وارسته می‌تواند الگوی دیگر انسان‌ها قرار گیرد. مرد یا زن وارسته، الگوی مردم است نه الگوی مردان یا زنان. قرآن کریم 4 زن نمونه را (دو نمونه خوب و دو نمونه بد) ذکر می‌کند. زن بد یا خوب، نمونه زنان نیست بلکه زن نمونه است و میان این دو فرق است. مرد نیز خوب یا بد، نمونه مردان نیست بلکه مرد نمونه است. در قرآن کریم مرد یا زن خوب، نمونه انسان‌های خوب است و مرد یا زن بد، نمونه انسان‌های بد است. پس از این مقدمه نمونه‌هایی از زنان با فضیلت را که قرآن کریم به مقام آنان تصریح کرده است یاد می‌کنیم.

ادامه نوشته

علت تصریح به ذکورت وانوثت در قرآن

علت این که در مواردی قرآن کریم با صراحت نام زن ومرد را می برد، آن است که می خواهد افکار جاهلی وقبل از اسلام را تخطئه کند، آنها چون بین زن ومرد فرق می گذاشتند وعبادات وفضائل را برای مردها منحصر می دانستند، لذا قرآن کریم با تحلیل عقلی می فرماید: آن که باید کامل شود روح است وروح نه مذکر است ونه مؤنث.

قبل از اسلام به زن هیچ بهایی داده نمی شد، وهمیشه به زن با چشم خشم می نگریستند. در محیطهایی هم که صنعت پیشرفت نموده است زن هیچ بهایی ندارد جز برای ارضای شهوت مردان، که هر دو تحقیر مقام والای زن است. اما ذات اقدس اله در قرآن می فرماید: من عهده دار تربیت دل وروح انسانها هستم، وروح ودل انسانها نه مذکر است، نه مؤنث، لذا قرآن موضوع زن ومرد را نفی می کند تا جایی برای بیان تساوی یا تفاوت بین این دو باقی نماند، اگر در سراسر قرآن کریم وهمچنین در سراسر سخنان عترت طاهره... جستجو شود، موردی به چشم نمی خورد که قرآن کمالی از کمالات معنوی را مشروط به ذکورت بداند یا ممنوع به انوثت بشمارد.

بنابراین، آیات قرآن کریم به چند بخش دسته بندی می شوند:

بخش اول: آیاتی هستند که اختصاص به صنف مخصوصی ندارند، مانند: آیاتی که در آن سخن از ناس یا انسان است، ویا با لفظ «من » ذکر شده است.

بخش دوم: آیاتی است که سخن از مرد دارد، مانند آیاتی که در آن ضمیر جمع مذکر سالم به کار برده است، وآیاتی که از لفظ «مردم » استفاده شده است، و...، مثل این که می فرماید: «یعلمکم، یعلمهم...».

در اینجا باید گفت که این گونه کاربرد بر اساس فرهنگ محاوره است وقتی می خواهند سخن بگویند، می گویند مردم چنین می گویند، مردم انتظار دارند، مردم در صحنه اند، مردم رای می دهند. این «مردم » در مقابل زنان نیستند، بلکه مردم یعنی «توده ناس ».

پس نباید از نحوه تعبیری که در فرهنگ محاوره وادب رایج است، چنین برداشت کرد که قرآن فرهنگ مذکر گرایی دارد.

بخش سوم: آیاتی است که درآن به نام مرد و زن تصریح شده است وبه صراحت می گوید: در این جهت زن ومردی در کار نیست یا فرقی نمی کنند، نظیر آنجا که می فرماید:

من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مؤمن فلنحیینه حیاة طیبة ⁽¹⁾

ادامه نوشته

سیمای زن در خطاب های قرآن

موج سوم فمنیسم تحت تأثیر اندیشه های پست مدرن، علم را به ساختار زبانی و در نهایت، به عنصر جنسیت ارجاع می دهد و معتقد است که غلبه مرد، علم و همچنین زبانی مردانه به دنبال آورده است. بر اساس این دیدگاه، قرآن نیز که به زبان عربی نازل شده است، هویتی مذکر دارد.

اما واقع آن است که قرآن عنصر جنسیت را در حقیقت انسانی دخیل نمی داند و بسیاری از خطاب های قرآنی متوجه حقیقت انسانی اند. اما حتی در مواردی که از نظر محاورات عام زبان عربی، خطاب با ضمیر مذکر بیان شده، بیان قرآن به گونه ای است که ظهور کلام را متوجه حقیقت انسانی می کند.

موج سوم فمنیسم به عنوان یک جریان معرفتی پست مدرن، پیامد تزلزلی است که در بنیان های معرفتی نوین از دهه های پایانی قرن بیستم پیش آمد. اندیشه های پست مدرن روشنگری را، که از ویژگی های تفکر نوین شمرده می شد، مورد تردید قرار دادند. پست مدرن ها حکایت و کشف از واقع را به طور کلی، منکر می شوند و معرفت آدمی را به ساحت های دیگر وجود انسان تقلیل می دهند.

فمنیست ها هم بر همین اساس، شناخت و معرفت آدمی را به عنصر «جنسیت» ارجاع می دهند و معتقدند: غلبه مرد، معرفت و همچنین زبانی مردانه به دنبال آورده است. از نظر آنان، زبان های رایج و از جمله عربی و انگلیسی، خصلتی مردانه دارند. کسانی که متأثر از دیدگاه های فمنیستی هستند قرآن را نیز، که به زبان عربی نازل شده، از قاعده مزبور مستثنا ندانسته و زبان قرآن را زبانی مردانه خوانده اند. اینان خطاب های قرآن را شاهد بر مدّعای خود ذکر کرده اند.

حضور تذکیر و تأنیث در ضمایر و افعال زبان هایی همچون عربی و انگلیسی زمینه توهّم مزبور را برای مردانه بودن این زبان ها به وجود آورده است و این توهّم اگر درست هم باشد، مانع از آن نمی شود که در قالب یکی از این زبان ها، خطاب و بیانی شکل گیرد که ناظر به اصل انسانیت بوده یا آنکه مبنا و هویّتی زنانه داشته باشد و شاهد این مدّعا آثار فمنیست هایی است که با زبان انگلیسی رایج و با ادبیات انگلیسی، مفاهیم فمنیستی خود را منتقل کرده و می کنند.

ادامه نوشته

مقام و منزلت زن در قرآن

آنچه در زير از نظر مي گذرد خلاصه اي است از ديدگاه مكتب رهائي بخش اسلام در مورد جايگاه زن كه با توجه به بخشي از سور و آيات قرآن كريم تنظيم شده است .

مقام زن در اسلام چنان است كه در قرآن كريم سومين سوره مفصل به نام "النساء" ناميده شده است و در ده سوره ديگر مسائلي مربوط به حقوق و منزلت زنان است و همه جا در خطابات عام آنان مورد خطابند و همچنين مي توان از بسياري از مفاهيم قرآن مي توان نكات مهمي را در اين رابطه استنباط كرد و مي توان اين ادعاي دروغ را كه اسلام براي زن ارزشي قائل نيست بدينوسيله بطور كلي منتفي دانست .

اسلام زن را بعنوان مسئله مهم زندگي و متمم حيات انساني در مسائل اجتماعي ، اخلاقي و قانوني خود جا داده و او را به عنوان عضو موثر جامعه دانسته است .

ادامه نوشته

احادیث در مورد زن

حدیث (۱) امام صادق عليه السلام :

 أَكثَرُ الخَيرِ فِى النِّساءِ؛

بيشترين خير و بركت در زنان است.

من لايحضره الفقيه، ج3، ص385، ح4352

 

حدیث (۲) رسول اكرم صلى الله عليه و آله :

 اَلمَرأَةُ الصّالِحَةُ أَحَدُ الكاسِبَينِ؛

زن شايسته يكى از دو عامل پيشرفت خانواده است.

بحارالأنوار، ج103، ص238، ح39

ادامه نوشته

زنانی که بدون عذاب قبر به بهشت می روند

هولناک ترین مسئله در زندگی بشر، مرگ و مسائل آن است. در آیات و روایات از سکرات مرگ سخن به میان آمده است و اینکه بیشتر مردم هنگام مرگ و پس از آن دچار عذاب و شکنجه های روحی و مانند آن هستند. مساله فشار قبر یکی از مسائل در آموزه های اسلامی است که شنیدن آن بر آدمی سخت و دشوار است؛ چه رسد که تجربه آن را داشته باشد و بخواهد آن را در ذهن خویش تصویر و ترسیم کند.

یکی از منزلگاه های آدمی پس از مرگ قبر است. خداوند می فرماید: ثم أماته فأقبره؛ سپس او را میراند، پس وارد قبر کرد. (عبس، آیه۸) در آیه دیگر می فرماید: و أن الله یبعث من فی القبور؛ خدا کسانی را که در قبرها هستند برمی انگیزد. (فاطر، آیه۲۲).

ادامه نوشته

جایگاه زن در نظام آفرینش از دیدگاه قرآن

زن به عنوان نیمی از پیکره اجتماع و نقش تعیین کننده اش در بقا و گسترش نسل انسانی و پرورش و تربیت فرزندان و مانند آن، همیشه مورد توجه اندیشمندان بوده است. نمی توان در تاریخ از انسان سخن گفت، ولی از زن سخن نگفت. در طول تاریخ، زن پا به پای مرد در فراز و نشیب های زندگی و سازندگی مطرح است. گاه به طور مستقیم و گاه با ترغیب مردان و ایجاد انگیزه های لازم در آنان، نقش سازنده خود را در تاریخ انسانی نشان داده است. با اینکه زن همیشه در کنار مرد، در تمدن سازی و رشد و شکوفایی جوامع انسانی ـ مستقیم یا غیر مستقیم ـ نقش آفرین بوده است، ولی از دیر زمان، مورد داوری های غیرمنصفانه نیز قرار گرفته است. بسیاری از اندیشمندان و کارشناسان علوم انسانی و اجتماعی یا نخواستند و یا نتوانستند، نقش حقیقی و جایگاه واقعی زن را در پیکره انسانی بشناسند.

بررسی دیدگاه قرآن کریم درباره جایگاه زن در نظام خلقت و روشن ساختن مقام و منزلت انسانی او هدفی است که در این مقاله دنبال می شود.

ادامه نوشته