آشنایی با زیارتگاه های بانوان5

بقعه همسر سیدمحمد کیا

در باره چگونگی بنای این بقعه نوشته شده است که چون همسر سیدمحمد کیا در سال 820ه··· .ق، دار فانی را وداع گفت در این محل که مهد سلسله امیر کیای ملاطی بوده، دفن گردیده است و به دستور و اهتمام سیدمحمد کیا گنبدی بر قبرش برپا گشته است. همچنین قصر و مسجد جامع و سراهایی برای مسافران، خانقاه و بازار در اینجا احداث شده و پس از درگذشت سیدمحمد، او را در بقعه مزبور به خاک سپرده اند. بعدها افراد دیگری از نسل ائمه در این مکان دفن شده اند. در واقع در داخل بقعه در دو ردیف، دوازده قبر قرار دارد که نام آنها در زیارت نامه بدین گونه آمده است: سیدعلی کیا، سیدمحمد کیا از فرزندان امام زین العابدین(ع). سیدیوسف، سیدیونس، سیدحسن، سیدمظفر، سیدموسی، سیدصدر، سیدصالح، سیداسکندر، سیدخاور و سیدابوذر از پسران امام محمدباقر(ع).

این بنا در آبادی ملاط رانکوه در ناحیه لنگرود قرار دارد. بقعه ای چهارگوش است که طول هر ضلعش به یازده متر می رسد. در چهار سویش چهار ایوان واقع است. دیوار ایوان ها با نقاشی های مذهبی تزئین شده است. هر یک از ایوان ها دوازده ستون چوبین در چهار جهت دارند. درِ ورودی به سوی شمال باز می شود. درِ شرقی در وضع کنونی بسته است.⁽¹⁾

امامزاده درب آهنین

شخص مدفون در این بقعه بر اساس کتیبه تاریخی آن، خواهر شاهزاده علاءالدین و دختر امام کاظم(ع) است. این آرامگاه در دو کیلومتری شهرستان نورآباد ممسنی، کنار جاده کازرون به خوزستان و در جوار بقعه شاهزاده علاءالدین قرار دارد.

فضای داخلی بنا شامل حرم هشت ضلعی وسیعی است که هر ضلع آن از طاق نمای نسبتا عمیقی تشکیل شده است و از این جهت و به لحاظ فنی معماری و جلوه های ویژه، بنای مستحکم و استواری به شمار می آید. مدفن امامزاده در جانب قبله قرار دارد که بر دهانه آن نرده ای چوبی به سبک معروف جعفری نصب کرده اند. نمای بیرونی عبارت از گنبدی عرقچینی کم خیزی است که در میانش برجستگی کشیده مخروط مانندی به رنگ سفید مشاهده می گردد. از جمله آثار جالب توجه این بنا درب آهنینی است با شبکه مستطیل شکل و طرح های برجسته لوزی مانندی که به همین دلیل، امامزاده به درب آهنین اشتهار یافته است. برخی پژوهشگران می گویند این در با توجه به تاریخ کتیبه لوح سنگی بالای آن به نیمه دوم قرن هشتم تعلق دارد. بر این لوح، کتیبه جالب توجهی در ده سطر به خط ثلث مرقوم شده که بدین شرح است: در ایام دولت جناب عدل کیش امیر رعیت پرور مرتضی ممالک اسلام بهرام زمان افتخار و مرزبان جهان آیت عنایت یزدان اثر رحمة رحمان علاءالدوله و الدین امیرفرخ بهادر خَلَّد اللّه ایام دولته ادام علی المسلمین ظلال نصفته این عمارت که به مشهد فروزان مشهور است و مرقد مطهر و مضجع منوره مهد عصمت ام المؤمنین بنت الامام المعصوم موسی الرضا ... است فی تاریخ شهور سنة احدی و سبعین و سبع مئة [771] از فواضل صدقات عمیمه آن عالی جناب معدلت شمار تجدید یافت.

ادامه نوشته

آشنایی با زیارتگاه های بانوان4

بقعه بی بی شهربانو

صاحب این بنا را بی بی شهربانو دختر یزدگرد سوم و همسر امام حسین(ع) و مادر امام سجاد(ع) دانسته اند که مدارک معتبر تاریخی قبول آن را مورد تأمل دانسته است. این بقعه در یک و نیم کیلومتری شمال امین آباد (از توابع شهرستان ری)، بر فراز صخره کوهستان در دامنه جنوبی کوه بی بی شهربانو در محوطه ای به طول 32 و عرض 22 متر با دیوار سنگی قرار گرفته است. وضع بنا می رساند که تمامی این فضا و اماکن متعلق به آن در یک زمان به منظور آرامگاه احداث گشته و در دوره های بعد به وسیله ایجاد دیوارهای جدید، رواق ها، اتاق ها، راهروها و غیره، محوطه اصلی به دو صحن تقسیم شده و صحن های مردانه و زنانه و اتاق های مسکونی و محل توقف و استراحت زوّار به نحو جالبی در این بنای کهن فراهم شده است. جهت اصلی طولی محوطه رو به سمت قبله قرار دارد. مهم ترین بخش بنا، ساختمان گوشه جنوب شرقی آن است که گنبد سنگی قدیمی آن بر جای مانده و هنگامی که از بیرون به بقعه بی بی شهربانو نگریسته می شود، علاوه بر گنبد و کاشی کاری عهد قاجاریه که بر فراز حرم ساخته شده، گنبد

سنگی قدیمی مزبور جلب توجه می نماید. این ساختمان از سوی داخل، مشتمل بر فضای چهارگوش مربعی است که شش متر طول و شش متر عرض دارد و معماری آن سبک بناهای دوران دیلمیان را در اذهان تداعی می کند. حرم بی بی شهربانو در وسط بنا و متصل به اتاق باریک الحاقی قرار دارد که صورت دیوارهای آن به حالت گذشته حفظ شده و بر فراز حرم گنبدی که مربوط به عصر قاجاریه است ساخته اند ولی سقف زیر گنبد که طاق اصلی حرم است و گوشواره های کنج آن کهن می باشد، اتاق سمت مغرب حرم مسجد بوده که روشنایی کافی از سقف به آن داده اند و محل نگهداری وسایل و خواندن زیارت نامه است.

ادامه نوشته

آشنایی با زیارتگاه های بانوان3

امامزاده سیّده سکینه خاتون

بنای زیارتی مذکور در سی کیلومتری بخش شرقی قم و حوالی روستای زالون آباد قرار گرفته است. سیّده سکینه خاتون از نوادگان امام کاظم(ع) می باشد. امامزاده مزبور، دارای بقعه و سه ایوان و صحن است، گویا ساختمان اصلی در آستانه روی کار آمدن صفویان احداث شده و در زمان صفویه الحاقاتی بدان صورت گرفته است. نقشه بنا از خارج، بُرجی و از داخل، چهارضلعی متساوی به دهانه 5 و ارتفاع 9 متر با چهار شاه نشین است که از هر کدام دری به ایوان سه گانه و رواق شمالی گشوده می شده است ولی در وضع کنونی جلوی درهای غربی و شرقی را مسدود ساخته اند. بر فراز بنا گنبدی خُودی شکل به قطر 7 متر و ارتفاع 10 متر با گردنی استوانه ای به ارتفاع 4 متر بر فراز پایه ای چندضلعی استوار است. روی گنبد با کاشی معرّق بند اسلیمی خوش طرحی آراسته بوده که اکنون تنها چند قسمت مختصر آن باقی مانده است. آرایش ساقه گنبد، نخست یک ردیف کاشی خشتی زیبای زمینه طلایی، سپس زیر آن کتیبه کمربندی گرداگرد با پهنای نیم متر از کاشی معرّق است که بر آن سوره جمعه به خط ثلث سفید نوشته شده است.⁽¹⁾

ادامه نوشته

آشنایی با زیارتگاه های بانوان2

امامزاده صفورا

مدفونِ در این بنا را بانویی از اولاد حضرت علی(ع) ذکر کرده اند. بارگاه مذکور در قم، خیابان خاکفرج، جنب امامزاده شاهزاده احمد واقع است. بنایی است بُرجی به قطر و ارتفاع ده متر که بر فراز آن گنبدی عرقچینی و آجری ساخته اند. طرح و نقشه بنا از درون به صورت فضای مربعی به ابعاد شش متر در شش متر است که در ارتفاع دو متری در چهارگوشه آن نیم طاقی بالا آورده صورت ساختمان را به هشت ضلعی نامحسوس و سپس فلکه ای تبدیل کرده و پاتاق گنبد را بر آن نهاده اند. جدار بنا از داخل، سفیدکاری گردیده اما فاقد تزئینات گچ بُری و کاشی کاری است. مرقد، جداری گچی دارد.⁽¹⁾

بارگاه خدیجه خاتون

این بقعه در سی کیلومتری جنوب قم و چند کیلومتری راه قم ـ اصفهان در آبادی خدیجه خاتون قرار گرفته است. منابع تاریخی و کتب نسب نامه ای، خدیجه خاتون را از دختران امام صادق(ع) دانسته اند. این بنا را غیاث الدین امیر محمد فرزند محمد فرزند خواجه علی صفی ـ امیر بزرگ خاندان علی صفی ـ به سال 770ه··· .ق، بنیاد نهاده است.

نمای خارجی بنا، چند متری سنگ چین و پس از آن گنبد برجی هرمی است که قاعده مُضلّع آن آجری می باشد.

نمای داخلی از سطح زمین تا سه متر چهارگوشه با دو درگاه ورودی در شمال و جنوب و دو صفه در شرق و غرب است که در بالا با پیش آمدن گوشواره ها در زوایا، هشت گوشه و به شانزده ضلعی با چهار نورگیر در جهات اصلی دگرگون شده و پس از آن، سقف گنبدی بنا با بلندی پیرامون یازده متر از سطح زمین قرار دارد.

در مرکز سقف، شمسه ای از گُل و بوته گچ بری شده که گرداگرد آن میان دو حاشیه زنجیره ای چند سانتی با نام «محمد» و نقش و نگار کتیبه ای با این متن است: بسم اللّه الرحمن الرحیم شهد اللّه انه لا اله الا هو و الملائکة و اولو العلم قائما بالقسطِ لا اله الا هو العزیز الحکیم.

بَدَنه سقف تا بالای نخستین کتیبه سراسری با کنده کاری و ملاط سازی گچی آراسته شده و هشت شکل هندسی بزرگ با کناره ها و حواشی گچ بری از نام «محمد» بر آن رسم گردیده است.

متن نخستین کتیبه سراسری که در گلوبند بقعه به خط کوفی میان دو حاشیه گچ بری شده، سوره حمد است. پس از آن بدنه تمام نمای دوازده گانه شانزده ضلعی با کنده کاری گچی و گرداگرد آنها چهار نورگیر با حاشیه ای زنجیره ای از نقش و نگار و در یکی دو بدنه با نام «محمد» آراسته شده و پس از آن در آغاز قسمت هشت گوشه دومین کتیبه سراسری بنا به خط ثلث برجسته در زمینه گل و بوته که نام بانی در آن آمده گچ بری شده است، کتیبه های دیگری نیز در این بقعه قابل مشاهده است.⁽²⁾

ادامه نوشته

آشنایی با زیارتگاه های بانوان1

امنیتی که در نواحی مختلف ایران وجود داشت و نیز دور از دسترس بودن برخی نقاط این سرزمین از گزند حکّام جور و ستم خصوص عباسیان موجب گردید تا گروهی از بازماندگان اهل بیت عصمت و طهارت، سادات و علویان به این مناطق مهاجرت کرده و در شهرها و روستاهای ایران رحل اقامت افکنند. تطبیق موقع جغرافیایی برخی کانون های شهری ایران با حجاز و عراق و احترام زایدالوصف شیعیان ایران نسبت به آنان جاذبه روی آوردن این شجره طیبه را به ایران افزایش داد. این وجودهای بابرکت با اقامت در ایران از اهداف و مقاصدی که داشتند دست برنداشتند و در بسیاری موارد به دلیل مبارزه و مقاومت در برابر عوامل ستم به فیض شهادت رسیدند و در آبادی های ایران به خاک سپرده شدند. از نخستین روزهایی که این عزیزان به سرای باقی شتافتند مضجع و مشهد آنان مورد توجه و احترام فوق العاده مردمان ایران قرار گرفت و با نهادن ضریح بر بقعه آن فروغ های فروزان احداث بقعه، گنبد و بارگاه بر مزارشان و اختصاص موقوفاتی برای مقبره امامزادگان از یک سو اشتیاق درونی و علایق معنوی خویش را بروز دادند و از سوی دیگر بر شکوه مقابر مذکور افزودند رفته رفته این مکان ها چنان حضوری تأثیرگذار از خود بروز دادند که رونق فضاهای شهری و توسعه و افزایش اعتبار برخی روستاها و شهرک ها را سبب گردیدند.

در واقع زیارتگاهها چون ستاره ای به آبادی ها درخشندگی معنوی می دهند. مراکز زیارتی مزبور کانونی برای اجتماع مردم با آداب و رسوم و گویش های متفاوت به شمار می آید.

ادامه نوشته